Cumhuriyet Tarihinin en büyük yangınlarından biri olduğu ifade edilen bir şehri kül eden ve 21 kişinin canına mal olan Büyük Gerze Yangının üzerinden 64 yıl geçti.
O günlerde yangını birebir yaşamış görgü tanıklarının söyledikleri üzerine Mal Müdürünün evinde 18.30 sularında çıkan yangın şiddetli lodosun etkisiyle kısa sürede bütün Gerze’yi etkisi altına aldı.
Hamidiye Mahallesinde 267 ev 103 dükkan, Köşk Mahallesinde 236 ev, Çarşı Mahallesinde 330 ev ve 190 dükkan yani toplamda 883 ev 300 dükkanın yandığı büyük yangın felaketinde bir çok kamu binası da yangında kül oldu. Tütün zamanı olması dolayısıyla Ziraat Bankasının para dolu olduğu ve yangında bu paraların da yandığı belirtilirken ortalama 500 kilo kadar tütünün de kül olduğu görgü tanıkları tarafından ifade edildi.
İçlerinde 4,5 aylık bebeğin de olduğu 21 kişinin canına mal olan, hemen hemen tüm Gerze halkının evsiz işsiz kalmasına sebep olan büyük Gerze yangını o dönemlerde tüm ülkenin yarası olmuş ve Gerze’ye maddi manevi büyük bir zarar vermiştir.
Milliyet Gazetesi 15 Şubat 1956 tarihli nüshasında facianın bilançosunu şu şekilde aktarmıştır: “Korkunç bir yangının kasıp kavurduğu Gerze, bugün üstünden dumanları tüten bir enkaz halindedir. Yaklaşık 1200 hanelik kasabanın içerisinde ayakta kalmış olan bina hemen hemen yok denecek gibidir. Facia mahalli şaşkın gözlerle etrafa bakan ölülerin, ardından gözyaşı döken insanlarla doludur. Bunlardan çoğu ayakta kalan mektep ve inhisarlar deposuna yerleştirilmişlerdir. 6000 nüfuslu Gerze’nin hemen hemen tamamı sokakta kalmıştır. Halk civar köylere, kasabalara ve yakın illere gönderilmiş veya Kızılay ile Çocuk Esirgeme Kurumu tarafından gönderilen çadırlara yerleştirilmiştir.”
Cumhuriyet Tarihinin en büyük yangınlarından biri olan ve günümüzde dahi acısı hissedilen yangının 64. Yıldönümünde Gerze Belediyesi tarafından Gerze Say Bahçesi’nde anma programı düzenlendi. Programın açılış konuşmasını yapan Belediye Başkanı Cevat Şensoy “64 yıl önce yaşanan Yangın felaketinin şirin ilçemizde tekrar yaşanmaması temennilerimle hayatını kaybeden vatandaşlarımıza Allah’tan rahmet diler, katılımlarınızdan dolayı sizlere teşekkür ederim" diyerek dönemin İç işleri Bakanı ve Başbakanı Adnan Menderes’in Gerze Yangını üzerine tarihi arşiv konuşmasını okudu. "Felaketin ardından dahiliye başvekili Ethem Menderes 15 Şubat 1956’da Gerze’ye gelerek incelemelerde bulundu. Dönemin başvekili (başbakanı) Adnan Menderes ile yaptığı telefon görüşmesinde durumu izah etti ve felaket için bir kanun tasarısı hazırlanıp TBMM’ye sunuldu.” dedi
Ardından Gerze’nin iyileştirilmesi ve halkın mağduriyetlerinin en kısa sürede giderilmesi için çalışmalara başlanmış ve bugün yangın evi olarak bildiğimiz evler inşa edilmiş bunun yanı sıra maddi birçok yardım edildi.
Yangını birebir yaşamış büyüklerimiz yaşadıklarından bahsetti.
O gün ve sonrasında yaşadıkları anları anlatan vatandaşlar, lodosun şiddetinden yangının çok kısa sürede yayıldığını ve çaresizce bir şehrin kül oluşunu gözü yaşlı izlediklerinden bahsettiler.
ÜZERİMİZE ATEŞ YAĞIYORDU
O günü birebir yaşamış emekli öğretmen Şakir Büyükbaş o günü şu cümlelerle anlattı;
O kadar şiddetliydi ki lodos gündüz evde duramadık. Babaannemi, annemi ve kardeşlerimi babamla birlikte iç kısımlara götürdük gündüz vaktinde. Onları bıraktık babamla evimize geldik. Lodos çok şiddetli olduğu için o zaman Gerze’de soba yakmayız. O zaman 16 yaşındayım babam beni ilk defa kahveye götürdü. Babam kendine kahve söyledi bana da kant, bardağımın yarısına geldim tam o sırada kahvenin önünde iki el silah atıldı dışarı çıktık baktık ki Gerze kaç yerden yanıyor. İskele tarafından tutuşmuş her tarafa yayılmış. Babamla birlikte hemen eve koştuk. Babam balıkçıydı eve gidip hemen cephanesini aldı silahını aldı. Anladık artık Gerze yanıyor her yer yanacak düşünüyoruz ne yiyeceğiz ne içeceğiz nerde kalacağız diye… O zamanlar her evin altında fırın odaları vardı orda bir haftalık ekmek yapılırdı o ekmekler kavata dediğimiz teknelere konur üstü sofra bezi örtülürdü. Ben hemen gittim o ekmekleri aldım doğru Köşke şimdiki fenerin olduğu yere gittik. Yangını olduğu tarafa geçmenin imkanı yok, rüzgar öyle şiddetli ki ateşten tünel olmuş kaçarken tünelden geçiyorsun. Ateşin o kıvılcımları kar gibi yağıyor üstümüze. Kaçarken babam benim üzerime gelen ateşleri püskürtüyor ben onun ateş üstümüzde tutuşmasın diye o halde Köşke vardık.
Bütün millet Köşk Mahallesinde olanlar Fenerin olduğu yere gitmişler hepimiz yangını seyrediyoruz yangın en son Köşk Mahallesine geldi en son Köşk Mahallesindeki hamam yandı. Deniz kenarındaki tekneleri saldık onlar da yanmasın diye annemden kardeşlerimden haberimiz yok tabi derken sabah oldu bütün Gerze kül olmuştu” diye konuştu.
Bu felaketin ve Gerze’nin tarihinin unutulmaması, gelecek nesillere aktarılması amacıyla düzenlenen anma programına İl Genel Meclis Başkanı Yakup Üçüncüoğlu, Erfelek Belediye Başkanı Mehmet Uzun, Dikmen Belediye Başkanı Adnan Acar olmak üzere Ak Parti İlçe başkanı Vahdettin Özdemir CHP Teşkilat Başkanı Nihat Erdal, belediye meclis üyeleri, yangını birebir yaşamış vatandaşlar ve yakınları katıldı.
İlçemiz Eşraflarından İsmail Mızraklı ile 2016 yılında Gerze Yangını üzerine yaptığımız röportaj
