ANTİK CARUSA GERZE

      Kalkolitik Çağ (Bakır-Taş) M.Ö 4500 yılında Gerze ve çevresine ilk yerleşke başlar. Lakin M.Ö. 2700’lerden sonra Orta Tunç Çağında kıyı kesimlerde yerleşmelerin terk edildiği görülür. Samsun kıyı bölgesi de dahil Gerze’nin Hititlere ait ilk ve tek buluntu sahası olduğu bilinmektedir.

İlkçağ zamanında Gasgas (M.Ö 2500-1330) kavminin tüm Karadeniz bölgesine yerleşerek Gerze’yi merkezi kabullenmelerinde tarihsel önemi vardır. Zamane Roma İmparatorluğu sınırlarını genişleterek Marcus Aurelius Carinus Roma İmparatoru (M.Ö 283-285) olup, İmparator Carus (M.Ö 282-283) oğludur. Rakibi Diocletianus’u yendi lakin peşi sıra kendi askerlerince öldürülmüştür.

İstanbul’un IV. Haçlı seferi sırasında 1204 yılında Latinler tarafından istila edildikten sonra I. Andronikos’un torunları Komnenos sülalesinden Aleksios ve David idaresinde Karadeniz’ in doğu kıyısında Trabzon Rum Devleti kurulmuştur. Sinop, Süleyman Şah’ın 1085 Hicri 477 senesinde Kilikya ve Antakya seferlerinin başlamasıyla akrabalığı bulunan Danişment Gazi’nin (Gümüştekin Ahmet) ‘in silah arkadaşlarından Emir Karatekin tarafından fethedilmiştir. Bizans İmp. Alexis Komnen’in (1080-1118) Büyük Selçuklu Sultanı ile akraba olup Karadeniz’in kendisine hediye edilmesiyle tekrar Bizans idaresine geçer. I. Gıyaseddin Keyhusrev 1207 senesinde Antalya’yı, I. İzzeddin Keykavus ise 1214 senesinde Sinop ve çevresini işgal eder.

    Gerze, Sinop’un güneydoğusunda 41 derece 12 dakika ve 42 derece 06 dakika enlemleri ile 32 derece 14 dakika ve 35 derece 26 dakika doğu boylamları arasında yer alır. Kastamonu Vilayet Salnamesinin Gerze hakkında Hicri 1287, 1289, 1290,1291,1292,1293,1298,1299,1306,1310 tarihli salnameleri Türkçe’ ye çevrilerek sahih bilgilere ulaşılabilinmiştir ki Yabancı kaynaklardan edinildiğine göre 19. Yy. da Ermeni Papaz Bijilyan ve İngiliz Arkeolog Hamilton adlı iki seyyahın edindiği gözlemler mamafih 1836 yılında Gerze’ye gelen Hamilton der ki ‘’25’i Rum 240 hanelik yerleşim yeri olduğu ve nüfusunun yaklaşık 1200 olduğudur. Mamafih notlarında Ticari mahiyetini 100-120 tonluk gemi havuzları, İstanbul’a kalas, yemiş, meyve, tahıl vb. gönderildiğidir.’’  Ve yine İngiliz Seyyah William S. Hamilton 1836 senesinde Gerze’ye geldiğinde ‘’Liman 6 toplu ahşap-yıkık bir burçla korunuyordu. Ve yine eski bir Bizans Kilisesi duvarında bir kalıntı ve aynı kiliseye bitişik başka bir Rum Kilisesi avlusunda iki korint sütun başlığı ve çeşitli kırık sütunlar vardı neşr ederek zamaneyi anlatır.

     Gerze hakkında 1922-1923 yıllarında Dr. Bahattin Kökdemir ‘’Gerze Kazası’’ adlı eseri el yazması olarak yazarak Dr. Rıza Nur Kütüphanesinde 0.2365 kütük numarasıyla kayıtlıdır. Sonrasında 1986 yılında Kaymakam Özcan Erdoğan Beyefendi ikinci eseri ele alarak ‘’Gerze-Karadeniz’de Bir Turizm Vitrini’’ adıyla yayınlatır.

Sinop ilinde ilk Yerli Arkeolojik araştırmalar 1951-54 yıllarında T.Tarih Kurumuna ve uzmanlarınca daha sonra Sinop ili müze müdürü Akıf Işın 1987’de 3 yıl süren çalışmalar yapar ve Sinop çevresinde tarihini aydınlatan bilindik 44 höyük ve Gerze beldesinde ise kayda değer bir düzine höyük bulunur. Bu höyüklerdeki bulgulardan Kalkolitik çağdan M.Ö 5500-3000 itibaren yerleşimin olduğu mamafih Tunç (Bronz) Çağı M.Ö 3000 M.Ö 1200 yıllar arası yoğun iskanın yerleşimin gözlendiğidir. Bu araştırmalarca Gerze’de Gerze Köşk Höyük, Tıngıroğlu Höyük, Emir Yayla Maltepe, Sarımsak Maltepe Höyük, Yaykın Karakumrutepe’de Orta Tunç dönemine ait bulgulardır. Sarımsak Çayı vadisi boyunca 17 Höyükten bahsedilerek hiçbir çalışma yapılmadığı da bilinmektedir.

ARAŞTIRMACI YAZAR-TARİHÇİ

     VOLKAN YAŞAR BERBER